مقاله بررسی کوکسیدیوز ، بیماری انگلی طیور در 48 صفحه ورد قابل ویرایش 

پیشگفتار  

کوکسیدیوز مهمترین و متداولترین بیماری انگلی طیور است که می‌تواند موجب ایجاد خسارات اقتصادی عمده‌ای در مرغداریهای صنعتی گردد.

زیان ناشی از تلفات، کاهش میزان تولید- اشکالات ایجاد شده در میزان ضریب تبدیل غذائی، رشد و عملکرد گله در اشکال بالینی و تحت بالینی کوکسیدیوز از جمله این موارد بشمار می‌آیند.

در سالهای نخست پرورش تجاری طیور، وقوع فراوان کوکسیدیوز اغلب منجر به بروز مسائل حادی می‌گردید پس از آن تفکیک تمایز شکل بالینی کوکسیدیوز از موارد تحت بالینی آغاز شد بطور کلی این مسئله مورد قبول قرار گرفته که در مرغداریها اغلب اشکال تحت بالینی و یا سطح پائین آلودگی با کوکسیدیوز دیده می‌شود که فاقد اهمیت اقتصادی قابل توجه می‌باشند. با این حال پس از گذشت چند سال، به دنبال افزایش شواهد بدست آمده این نتایح مورد بازنگری قرار گرفته است. مطالعات دقیقی که توسط B raunius  (1980) و Voeten و همکاران (1988) در سطح فارم بعمل آمد حاکی از آن است که سطوح پایین آلودگی با کوکسیدیوز قادر است بر روی عوامل مؤثر بر تولید تأثیر زیانباری داشته باشد. (22) وسعت آسیب‌ها و ضایعات ناشی از این بیماری بستگی به زمان وقوع در دوره پرورش دارد، در صورتیکه جوجه‌ها در دروة بحرانی[1] یعنی هفته سوم، چهارم و پنجم مبتلا به بیماری شوند، در دروه پس از بیماری تا زمان کشتار در جوجه‌های گوشتی و زمان تولید در مرغان تخمگذار خسارت وارده به تولید دیگر قابل جبران نخواهد بود.

این بیماری از لحاظ اقتصادی ضررهای هنگفتی را در بردارد که در نوع خود بی‌‌نظیر است زیرا در جهان این بیماری سالیانه حدود 60 تا 120 میلیون دلار خسارت‌ مالی ایجاد می‌کند که این امر بخوبی گویای عمق فاجعه است علاوه بر این هزینه‌‌هایی که به طور سالانه در دنیا صرف خرید دارو، درمان و یا پیش‌گیری کوکسیدیوز می‌گردد، رقم اعجاب‌آور 150 میلیون دلاری می باشد (7)

در آمریکا به تنهائی سالانه 60 میلیون دلار صرف هزینه‌های داروئی مربوط به کوکسیدیوز می‌شود برای اینکه بتوانیم تصویر درستی از کل سرمایه‌ای که سالانه بواسطه  کوکسیدیوز بطور جبران ناپذیری در سطح جهان زایل می‌شود ارائه دهیم، در اینجا سود خالص چند شرکت چند ملیتی را که بر طبق گزارش مجله معتبر اقتصادی فورچون[2]در سال 1986 مقامهای اول تا ششم را از حیث درآمد سالانه از بین 500 شرکت چند ملیتی کسب کرده‌اند ذکر می‌کنیم

1. آی، بی، ام                               000/555/6 دلار در سال

2. اکسون                                   000/870/4 دلار در سال

3. جنرال متورز                           000/999/3 دلار در سال

4. فورد متور                               400/515/2 دلار در سال

5. جنرال الکتریک                          000/336/2 دلار در سال

6. آموکو                                    000/953/1 دلار در سال

این مقایسه ساده نشان می‌دهد که سرمایه‌ای که بوسیله کوکسیدیوز در سال زایل می‌شود از مجموع درآمد خالص چند شرکت چند ملیتی بزرگ بسیار بیشتر است. 
(7 و 8)

متخصصین حدود 10-5% کل مرگ‌ومیر را در سطور جهان بواسطه کوکسیدیوز می‌دانند (56) البته خساراتی که در سطح بالا ذکر گردید، شامل خساراتی فراوان ناشی از کوکسیدیوز تحت  بالینی نمی‌شود. خسارت منسوب به کوکسیدیوز تحت بالینی عبارت از افزایش ضریب تبدیل غذایی و کاهش اضافه وزن می‌باشد. محاسبه انجام شده نشان می‌دهد که این شکل بیماری ضریب تبدیل غذائی را 4 تا 10 درصد افزایش می‌دهد. همچنین باعث کمبود وزن بدن بمیزان 50 تا 100 گرم در پایان دوره پرورش جوجه‌های گوشتی می‌شود. پیش‌بینی شده است که به ازای هر پرنده خساراتی معادل 5 تا 10 سنت آمریکا وارد می‌شود.

سرمایه‌ای که اکنون در صنعت پرورش طیور گوشتی در ‎آمریکا در جریان است به چندین میلیارد دلار بالغ می‌شود و بنابراین کاربرد گسترده داروهای ضد کوکسیدیوز بخصوص در طیور گوشتی از اهمیت فراوانی برخوردار می‌باشد. و از ضررهای اقتصادی بسیار هنگفتی جلوگیری بعمل می‌آورد.

کاربرد داروهای ضدکوکسیدیایی در هر کشور یک ضرورت تلقی می‌شود ولی دقت در  انتخاب و نوع داروهای ضدکوکسیدیایی نیز نبایستی نادیده گرفته شود. عمده‌ترین مسئله در مورد کوکسیدیوز انتخاب دارویی مناسب می‌باشد. (1)

مقدمه

بیماری کوکسیدیوز دارای اهمیت جهانی در صنعت طیور می‌باشد این بیماری بوسیله  پروتوزآها که انگلهای تک سلولی می باشند. ایجاد می‌گردد. این پروتوزآها[3] متعلق به شاخه آپی کمپلکسها[4] و جنس آیمریاها[5]‌ می‌باشد. (2 و 10)

آیمریاها در اپیتلیوم روده تکثیر نموده  و سبب تخریب بافتها می‌گردند و متعاقب آن فرآیندهای هضم و جذب مختل گردیده، پرنده از دریافت مواد غذائی و آب محروم شده و در نتیجه دچار دهیدراتاسیون، کم خونی و حساسیت در برابر سایر عوامل بیماریزا می‌گردد.

خانواده آیمریاها نسبت به هرگروه از حیوانات، اختصاصی می باشند و کوکسیدیاهای ماکیان فقط ماکیان را آلوده می‌کنند. 9 گونه آیمریا در ماکیان شناخته شده ولی فقط 5 گونه‌ آن بیماریزا تشخیص داده شده که عبارتند از:

آیمریا نکاتریکس[6]، آیمریا برونتی[7]، آیمریا آسرولینا[8]، آیمریاماگزیما[9] و آیمریاتنلا[10] همانند بسیاری از بیماریهای انگلی، کوکسیدیوز عمدتاً در پرندگان جوان بروز می‌نماید. زیرا پس از آلودگی پرنده با عامل بیماری‌، ایمنی در برابر بیماری به سرعت ایجاد شده و توسعه می‌یابد و ایمنی حاصله پرنده را در برابر آلودگی مجدد در برابر همان گونه محافظت می‌نماید.

شیوع بیماری کوکسیدیوز شکلهای مختلفی داشته که می‌تواند بسیار حاد یا خیلی ملایم بوده بدون اینکه هیچگونه علائم بالینی و یا تحت بالینی را با اندازه‌گیری وزن بدن، یافته‌های آسیب شناسی، مقدار غذایی مصرفی، و یا اندازه‌گیری پارامترهای خونی مشاهده نمود.

آیمریا ماگزیما 1929 TYZZER 

قسمت میانی روده کوچک غالباً توسط آیمریا ماکزیما آلوده می‌گردد. این ناحیه از قسمت انتهایی دوازدهه شروع گشته و تا زائده کیسه زرده امتداد می‌یابد، اما در عفونتهای شدید امکان دارد که ضایعات در تمام طول روده کوچک گسترده گردد.

شناسایی آیمریا ماگزیما به دلیل بزرگ بودن اووسیست‌های آن بآسانی امکان پذیر می‌باشد. این آیمریا بدلیل نداشتن شیزونتهای بزرگ در ضایعات ایجاد شده از آیمریانکاتریکس قابل تفریق می باشد این آیمریا دارای بیماریزایی متوسطی می‌باشد که اثرات جدی آن اکثراً از مراحل جنسی انگل است.

ایجاد عفونت توسط بلع حدود 200000 اووسیست سبب بروز کاهش رشد، شیوع بیماری، اسهال و مرگ و میر می‌شود.

در طی دو مرحله اول تکثیر غیرجنسی انگل که بطور سطحی در سلولهای اپیتلیال لایه مخاطی صورت می‌گیرد، کمترین تخریب بافتی رخ می‌دهد. زمانی که مرحله جنسی انگل در بافتهای عمقی روده، در خلال روز پنجم و هشتم بعد از بروز عفونت شروع می‌گردد، بدلیل وجود پرخونی، ادم، نفوذ سلولی و ضخیم شدن لایه مخاطی ضایعات گسترش می‌یابند. (2 و 10و 19)

آیمریا مایتیس[11] 1929    TYZZER  

قسمت انتهایی روده کوچک یعنی از قسمت زائده کسیه زرده تا اتصال روده کور محل طبیعی وجود این آیمریا می‌باشد.

ایجاد عفونت بوسیله بلع 1 تا 5/1 میلیون اووسیست سبب کاهش رشد، شیوع بیماری‌ و از دست رفتن رنگدانه‌ها می‌گردد.

در شکل بالینی ضایعات ماکروسکوپی ایجاد شده بسیار ناچیز است، بدین دلیل اکثراً در تشخیص، این گونه، نادیده گرفته می شود و یا در عفونتهای تحت بالینی اشتباه تشخیص داده می‌شود.

بدلیل وجود اووسیست‌های گرد و کوچکتر آن، براحتی از گونه آیمریا برونتی قابل تشخیص می‌باشد ضایعات میکروسکوپی حاصل برخلاف سایر گونه‌ها بدلیل عدم تجمع و تشکیل کلنی گسترده می‌باشد، چندان اختصاصی نیست و شیزونت و گامتوسیتهای تولید شده به طور سطحی بر روی لایه مخاطی روده پخش می‌گردند.(2)

آیمریا میواتی[12] 1964 EDGAR and SLEBOLO 

این آیمریا اولین بار بعنوان یک سویه کوچک از آیمریای آسرولنیا شناسایی گردید.

ضایعات حاصله معمولاً از ناحیه دوازدهه تا محل اتصال روده کورکوآک گسترش می‌یابند. در روز چهارم وقتی که در جوجه‌ها علائم بیحالی، بی‌اشتهایی، اسهال آبکی دیده می‌شود، در قسمت قدامی روده باریک تغییرات مشخصی ظاهر می‌گردد.

این نواحی متورم، ادماتوز، دارای نقاط پتشی پراکنده می باشد. در عفونت‌های خفیف، ضایعات موجود، مشابه با آیمریا آسرولیناست. و لیکن آنها از نظر شکل ظاهری گردتر می‌باشند.

ایجاد عفونت توسط یک میلیون اووسیست سبب بروز کاهش رشد و شیوع بیماری می‌گردد و در عفونتهای تجربی سبب مرگ و میر می‌شود. (19 و 2)

آیمریا نکاتریکس   1930 JOHNSON 

بدلیل ایجاد ضایعات غیر عادی و خاصی که این گونه آیمریا در روده کوچک ایجاد می‌نماید، در زمره معروفترین گونه‌های شناخته شده قرار گرفته است.

بعد از آیمریاتنلا، آیمریانکاتریکس متداولترین گونه بیماریزا در طیور اصلی می باشد. ضایعات بوجود آمده در روده کوچک تقریباً در نقاطی که ضایعات حاصل از آیمریا ماگزیما ایجاد می‌گردند مشاهده می‌شود. احتمالاً به دلیل پایین بودن ظرفیت تولید مثل آیمریانکاتریکس، این آیمریا قادر به رقابت با سایر کوکسیدیاها نمی‌باشدو  اکثراً در پرندگان مسن‌تر مثل پولتهای در حال رشد و یا پولتهای جایگزین تخمگذار در سنین 9 تا 14 هفتگی دیده می‌شود.