پایان نامه زن ونقش او در توسعه روستایی 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                   صفحه

چکیده ...............................................................................................................................................

مقدمه ................................................................................................................................................

فصل اول: طرح تحقیق ..............................................................................................................

1-1- بیان مساله .........................................................................................................................

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق ............................................................................................

1-3- فرضیه ..................................................................................................................................

1-4- اهداف تحقیق ...................................................................................................................

1-5- پیشینه تاریخی ................................................................................................................

1-6- روش‌شناسی تحقیق ......................................................................................................

1-7- محدودیتهای پژوهش ...................................................................................................

1-8- تعریف اصطلاحات و واژه‌ها ........................................................................................

فصل دوم: کلیات و مبانی نظری پژوهش ..........................................................................

2-1- توسعه و اهداف آن «دیدگاههای نظری» ............................................................

2-2- توسعه با تاکید بر نقش زنان ......................................................................................

2-3- دیدگاههای موجود در تئوری زن و توسعه ........................................................

2-4- نقش مشارکت زنان در اقتصاد روستایی ..............................................................

2-4-1- اهمیت اشتغال زنان در مناطق روستایی .......................................................

2-4-2- جایگاه زنان در توسعه روستایی و کشاورزی ..............................................

2-4-3- نقش زنان روستایی در دامداری ........................................................................

2-4-4- صنایع دستی ..............................................................................................................

2-4-4-1- تاریخچه صنایع روستایی در ایران .............................................................

2-4-4-2- اهداف ایجاد صنایع روستایی ........................................................................

2-4-4-3- نقش زنان روستایی در تولید صنایع دستی ............................................

2-4-4-4- اثرات صنایع روستایی بر اشتغال زنان روستایی ایران .......................

2-5- اهرم آموزش و کیفیت بهره‌گیری زنان .................................................................

2-6- توسعه پایدار و نقش محوری زیست محیطی زنان روستایی .....................

2-7- مسائل و مشکلات زنان روستایی ............................................................................

فصل سوم: کلیات و ویژگیهای طبیعی تالش ...................................................................

3-1- موقعیت، حدود و وسعت .............................................................................................

3-2- توپوگرافی ...........................................................................................................................

3-3- اقلیم ......................................................................................................................................

3-3-1- شرایط اقلیمی منطقه ..............................................................................................

3-3-2- درجه حرارت ..............................................................................................................

3-3-3- بارندگی .........................................................................................................................

3-3-4- رطوبت نسبی ..............................................................................................................

3-3-5- تبخیر ..............................................................................................................................

فصل چهارم: نگرشی بر جغرافیای انسانی تالش .............................................................

4-1- توزیع و تراکم جمعیت .................................................................................................

4-2- ساخت جنسی و سنی ..................................................................................................

4-3- نیروی انسانی و اشتغال ................................................................................................

4-3-1- جمعیت شاغل بر حسب گروههای عمده فعالیت ......................................

4-4- جمعیت و تغییرات آن ..................................................................................................

4-5- عناصر جمعیتی ................................................................................................................

4-5-1- میزان موالید در شهرستان تالش .......................................................................

4-5-2- باروری ...........................................................................................................................

4-5-3- مرگ و میر ..................................................................................................................

4-5-4- رشد جمعیت در شهرستان تالش .....................................................................

4-5-5- مهاجرت در شهرستان تالش ...............................................................................

4-6- وضع سواد و کیفیت آموزش ......................................................................................

4-6-1- بررسی وضع سواد در شهرستان تالش ............................................................

4-6-2- آموزش ...........................................................................................................................

4-6-3- نهضت سوادآموزی ...................................................................................................

4-7- بهداشت و درمان ............................................................................................................

4-8- شاخصهای بهداشتی ......................................................................................................

فصل پنجم: چگونگی تاثیرگذاری زنان روستایی تالش بر توسعه منطقه:............

5-1- عوامل موثر بر نقش و سهم زنان در فعالیتهای روستایی منطقه ..............

5-1-1- بستر اکولوژیکی و عمومی منطقه مورد مطالعه ..........................................

5-1-2- بستر جمعیتی روستاهای منطقه مطالعاتی ...................................................

5-1-3- متغیرهای اکولوژیکی-اقتصادی در روستاهای شهرستان تالش ..........

5-1-4- سهم زنان در فعالیتهای اقتصادی روستاهای تالش ..................................

5-1-5- نقش و حیطه کار زنان در فعالیتهای غیر زراعی ........................................

5-1-5-1- دامداری و پرورش طیور ..................................................................................

5-1-5-2- زنبورداری ...............................................................................................................

5-1-5-3- نوغانداری ................................................................................................................

5-1-5-4-صنایع روستایی .....................................................................................................

5-2- ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی فعالیتهای زنان روستایی منطقه ...............

5-2-1- تفاوتهای جنسی در نحوه بهره‌گیری از سواد و تاثیر آن بر اقتصاد روستایی منطقه       

5-2-2- کم و کیف درگیری زنان در انواع فعالیتها .....................................................

5-2-3- منزلت اجتماعی واشتغال زنان ............................................................................

5-2-4- جایگاه اشتغال زنان و درآمد خانوار در منطقه ...........................................

5-2-5- نقش و جایگاه تصمیم‌گیری و مدیریتی زنان در امور تولیدی و 
خانوادگی..................................................................................................................................................

5-3- نقش زنان روستایی تالش در حمایت و حفاظت از منابع طبیعی و محیط
زیست ......................................................................................................................................................

فصل ششم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات ...............................................................................

6-1- نتیجه‌گیری ........................................................................................................................

6-2- پیشنهادات ..........................................................................................................................

6-3- پیوستها ................................................................................................................................

فهرست منابع و ماخذ فارسی .................................................................................................

فهرست منابع و ماخذ لاتین ....................................................................................................

چکیده انگلیسی ............................................................................................................................

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                   صفحه

جدول شماره 2-1- زنان در شاخصهای توسعه به تفکیک مناطق جغرافیایی در 
جهان ........................................................................................................................................................

جدول شماره 2-2- وضعیت اشتغال زنان روستایی به تفکیک مشاغل در سال
 1375......................................................................................................................................................

جدول شماره 2-3- متوسط درصد سهم زنان در مراحل مختلف فعالیتهای کشاورزی در استانهای کشور         

جدول شماره 2-4- مراحلی که زنان در آن مشارکت دارند ...................................

جدول شماره 2-5- متوسط درصد سهم زنان در مراحل مختلف پرورش دام در استانهای کشور

جدول شماره 4-1- تعداد شهرها، دهستانها و آبادیهای دارای سکنه به تفکیک
بخش ........................................................................................................................................................

جدول شماره 4-2- جمعیت بر حسب جنس به تفکیک ساکن و غیر 
ساکن .......................................................................................................................................................

جدول شماره 4-3- تعداد جمعیت و درصد شهرنشینی تالش طی سالهای 
65-1375 .............................................................................................................................................

جدول شماره 4-4- تعداد جمعیت و درصد شهرنشینی بازسازی نشده در شهرستان تالش سالهای 65-1375   

جدول شماره 4-5- تعداد خانوار، بعد خانوار و افزایش آن در شهرستان تالش سالهای 65-1375         

جدول شماره 4-6- وضعیت سوادآموزی در شهرستان تالش 1375 .................

جدول شماره 4-7- شاخصهای بهداشتی ........................................................................

جدول شماره 5-1- سهم زنان و مردان در پرورش دام «گاو، طیور» به تفکیک 
فصول .......................................................................................................................................................

جدول 5-2- پراکندگی گروههای زنان زنبوردار استان گیلان ...............................

جدول 5-3- مراحل و سهم کار زنان و مردان در پرورش کرم ابریشم...............

جدول 5-4- سطح تحصیلات به تفکیک زن و مرد در روستاهای نمونه ...........

جدول 5-5- نحوه توزیع ساعات کارهای خانگی و اقتصادی در یک شبانه‌روز به تفکیک مرد و زن        

جدول 5-6- توزیع ساعات کار زنان خانوار بر حسب انواع فعالیتها به تفکیک سطوح تحصیلی     

جدول 5-7- توزیع ساعات کار زنان خانوار بر حسب انواع فعالیتها به تفکیک گروههای سنی      

جدول 5-8- توزیع روزهای کار زنان بر حسب فصول و انواع محصولات مورد کشت      

جدول شماره 5-9- اشتغالات دارای پائین‌ترین منزلت و ارزش از نظر 
پاسخگویان.............................................................................................................................................

جدول شماره 5-10- شکل مرجع کار از نظر زنان روستایی .................................

جدول شماره 5-11- جایگاه و سهم درآمد زنان و مردان در اقتصاد خانواده

جدول شماره 5-12- حجم کار زراعی زنان در طی سال به تفکیک سطوح درآمدی 
خانوار.........................................................................................................................................................

جدول شماره 5-13- توزیع انواع تصمیم‌گیریها بر حسب جنسیت .....................

جدول شماره 5-14- انواع تصمیمات متخذه .................................................................

چکیده :

بنابر باور بسیاری از صاحب‌نظران، انسان محور توسعه پایدار است و جامعه‌ای می‌تواند توسعه یابد که همه افراد آن ظرفیت توسعه پذیری را داشته باشند و راه‌ها و روش‌های مناسب برای حصول توسعه پایدار را بیابند. بنابراین تا زمانی که به زنان کشورمان به عنوان نیمی از نیروی انسانی در روند توسعه توجه کافی معمول نگردد تحقق این آرمان، آرزویی محال به نظر می‌‹سد. بررسی نقش زنان در توسعه نشان می‌دهد که زنان روستایی در گذشته و حال با انجام فعالیتهای مختلفی چون کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و سایر صنایع روستایی و انجام وظایف خانه و بچه‌داری، نقش عمده‌ای در اقتصاد خانوار به عهده داشته‌اند.

در این تحقیق شواهدی به علاقه و توجه زنان روستایی منطقه تالش به انواع فعالیتهای موجود روستایی و گسترش آنها و حفظ محیط زیست منطقه خودشان اشاره شده است. بر این نکته نیز تاکید شده که تنها زمانی می‌توان از زنان روستایی توقع توجه به منابع محیط زیست و بالا بردن سطح زندگی را داشت که برای تامین نیازهای اولیه و ابتدایی آنان چاره‌ای اندیشیده شود، خصوصاً آگاهی دادن درست از طریق بالا بردن سطح سواد.

 

مقدمه:

جغرافیای انسانی در دهه‌های اخیر دستخوش تحولات مهمی گردیده که این تغییرات نه تنها در روش بلکه در محتوا ظهور یافته است. در این راستا مطالب جدیدی مطرح شده و عناوین تازه‌ای اتخاذ گردیده است. یکی از موضوعات بالقوه قدرتمندی که در تحقیقات میدانی جغرافیا در حال ؟؟ نما می‌باشد بر مسایل مربوط به زنان و تقسیم کار جنسیتی تاکید می‌ورزد ضرورت طرح اینگونه سوالات از یک سو ناشی از آگاهی فزاینده جغرافیدانان در جهت بکارگیری قواعد و قوانین اجتماعی در تجزیه و تحلیلهای جغرافیایی بوده و از سوی دیگر به این دلیل بوده است که جهت انجام اصلاحات لازم برای رسیدن به چهارچوب عملی و نتیجه‌گیری صحیح از مسایل خاص اجتماعی- فضایی الزاماً بکارگیری ابزارها و تکنیکهای خاص این علم ضرورت می‌یابد.

بدین منظور در سال 1984 اولین کتابی که با دیدگاه جغرافیا و جنسیت تدوین شده بود به چاپ رسید این کتاب در حال حاضر خارج از چاپ می‌باشد.[1]

ظهور علاقه‌ها و توجه بیشتر به شناخت موقعیت زنان در جغرافیای بریتانیا عمدتاً در اواخر 1970 آغاز گردید. در ایالات متحده و بریتانیا ابتدا در جهت برخورداری زنان و دسترسی برابر آنان به منابع از جمله اشتغال تاکید بیشتری صورت می‌گرفته و در پی آن زنان در تحقیقات جغرافیایی توجه بیشتر را کسب نمودند.[2]

به دنبال آن به سرعت یک جغرافیای ؟؟ واضحتری توسعه یافت که نه تنها بر موارد مطالعه جغرافیا بلکه به روش به کار رفته برای سازماندهی این دانش به منظور جلب نظرات بیشتر به امور زنان با دید انتقادی می‌نگریست. این انتقادات بیشترین بحثها را در طی 15 سال در توسعه جغرافیا برانگیخته است.[3]

جغرافیدانان ؟؟ مدت زیادی این مساله را که در نظم حاکم توسط مردان نتایج جدی را در بر داشته و اینکه چه چیزی به عنوان دانش جغرافیای واقعی به حساب می‌آید و هم چه کسی می‌تواند چنین دانشی را گسترش دهد، مورد بحث قرار داده‌اند. آنها اصرار داشتند که جغرافیا یک سری فرضیات نامعین درباره اینکه مردان و زنان چه کاری انجام می‌دهند و اینکه آن نظمی که بر فضاها، مکانها و چشم‌اندازها متمرکز شده یک نظم مردانه است را مطرح می‌کند.

با توجه به مسایل مربوط به زنان مانک و هانس[4]در مقاله‌ای روشنگر نه تنها بر اتخاذ دیدگاهی جغرافیایی بر چنین نظراتی تاکید داشته بلکه بر ضرورت موقت کردن انتقالی را که بر اساس نظر مولفین توسط انحرافات بوجود آمده در جریان فمنیستی غیر قابل دسترس شده است اقرار ورزیده‌اند.

این اشتباه خواهد بود که گمان شود جغرافیدانان بطور کلی با مسایل زنان درگیر نیستند، هر چند که در واقع غالب کارهایشان در مورد زنان آشکارا به سمت مردان گرایش می‌یابد، برای مثال در مطالعه مسایل مهاجرت اگر نویسندگان و مولفین مهاجرت زنان را نادیده می‌گیرند و تنها به این فرض ساده که توده عظیمی از مهاجرت در پی ازدواج صورت می‌پذیرد اکتفا می‌نمایند.

تحقیق حاضر تنها اقدام سطحی را برای پر کردن خلاء در تحقیقات جغرافیایی انجام داده و در جستجوی راههای برای تاکید بر مشارکت زنان در نواحی روستایی جهت دستیابی به توسعه همه جانبه می‌باشند شد سابقه این گونه تحقیقات در ایران نسبتاً جدید است. سالهای اخیر شاهدی بوده است بر انفجاری در مطالعاتی که زنان و نقش آنان را در اقتصاد بررسی می‌نمایند. در غالب این مطالعات ضرورت تغییر نقش و جایگاه زنان در زمینه‌های وسیعتر اجتماعی مورد تاکید قرار گرفته است. اگر چه زنان شهری از سوی دانشمندان جامعه شناسی مورد توجه بیشتری قرار داشته‌اند، لیکن در اکثر موارد زنان روستایی علی‌رغم مشارکت فوق‌العادشان در زندگی اقتصادی عمدتاً مورد فراموشی قرار گرفته‌اند. زنان روستایی که به پایین‌ترین قشر جامعه تعلق دارند شاید نامرئی‌ترین مشارکت کنندگان در فرایند اقتصادی باشند در حالیکه زنان شهری به لحاظ اینکه بیشترین ظهور را در زندگی اقتصادی خود دارند، نرخ مشارکت‌شان نیز در فعالیتهای اقتصادی بیشتر و بهتر برآورد شده است.

برخلاف نرخ مشارکت مردان به نظر می‌رسد مشارکت زنان نسبت به یک دسته از عوامل اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حساس باشد. حتی اصول بنیادی تقسیم کار جنسیتی نیروی کار نیز از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر تغییر‌پذیر است بدین ترتیب ملاحظات فوق‌انگیزه اصلی برای مطالعه این مساله را فراهم ساخته است.

 

 

---

 

مقاله آسیب شناسی اجتماعی چیست ؟ 

فهرست 

هدفها و مقاصد آسیب شناسی اجتماعی

فرهنگ

ویژگیهای فرهنگ

عناصر اساسی فرهنگ

انواع هنجارها

تعریف کجروی اجتماعی

ملاکهای تشخیصی کجرویهای اجتماعی 

انواع کجرویهای اجتماعی

خانواده

بنیانهای اجتماعی کجرویها  

ناسازگاری جامعه با ارگانیسم انسانی

ناسازیهای درونی جامعه

نظریه های جامعه شناختی کجرویها

نظریه کنترل اجتماعی

نظم  وکنترل اجتماعی 

نگاهی به سرقت در ایران

آسیب شناسی اجتماعی مفهوم جدیدی است که از علوم زیستی گرفته شده و مبتنی بر تشابهی است که دانشمندان بین بیماریهای عضوی و آسیبهای اجتماعی (کجرویها ) قائل می شوند . در واقع ، با شکل گیری و رشد جامعه شناسی در قرن نوزدهم میلادی ، بهره گیری از علوم مختلف برای بیان فرایند های اجتماعی نیز معمول گردید و در نتیجه بسیاری از اصطلاحها و واژه های رایج در علوم دیگر چون زیست شناسی ، علوم پزشکی ، زمین شناسی و مانند ان در جامعه شناسی نیز به کار گرفته شد که از جمله می توان” آسیب شناسی اجتماعی” را نام برد .

هدفها و مقاصد آسیب شناسی اجتماعی

هدفها و مقاصد آسیب شناسی اجتماعی را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد :

1. مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی و علل و انگیزه های پیدایی آنها ، زیرا تشخیص درست دردها ، نخستین شرط چاره جویی و بیش از نیمی از درمان است ، درد تشخیص نا داده را درمان نتوان کرد . بی شک هرگونه ساختن بدون شناختن ، تیر در تاریکی رها کردن است  .
2. پیشگیری از وقوع انحرافات اجتماعی و جرم در جامعه به منظور بهسازی محیط زندگی جمعی و خانوادگی . ازآنجا که پیشگیری همواره ساده تر ، علمی تر و کم هزینه تر از درمان است ، دارای اهمیت بسیار می باشد .
3. درمان کجروان اجتماعی با بکار گیری روشهای علمی و استفاده از شیوه های مناسب برای قطع ریشه ها و انگیزه های این کجرویها .
4. تداوم درمان برای پیشگیری و جلوگیری از بازگشت مجدد انحرافات اجتماعی وم بررسی شیوه های باز پذیری اجتماعی کجروان .

 

طرح توجیهی تولید گلوله های آسیاب به روش فورج و نورد

این طرح توجیهی شامل موارد زیر است : 

معرفی محصول

مشخصات کلی محصول

شماره تعرفه گمرکی

شرایط واردات

استانداردهای ملی وجهانی

قیمت تولید داخلی و جهانی محصول

موارد مصرف و کاربرد

کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول

اهمیت استراتژیک کالا در دنیای امروز

کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول

وضعیت عرضه و تقاضا

بررسی ظرفیت بهره برداری و وضعیت طرحهای جدید و طرحهای توسعه و در دست اجرا و روند تولید از آغاز برنامه سوم تا کنون

بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم تا نیمه اول سال

بررسی روند مصرف از آغاز برنامه

بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم و امکان توسعه آن

بررسی نیاز به محصول یا اولویت صادرات تا پایان برنامه چهارم

بررسی اجمالی تکنولوژی و روشهای تولید و تعیین نقاط قوت و ضعف تکنولوژی های مرسوم

در فرآیند تولید محصول

ماشین آلات

بررسی و تعیین حداقل ظرفیت اقتصادی شامل برآورد حجم سرمایه گذاری ثابت

محوطه سازی

ساختمان

ماشین آلات

تاسیسات

وسائط نقلیه

تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی

هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده

هزینه های قبل از بهره برداری

سرمایه در گردش

برآورد حقوق و دستمزد

برآورد آب, برق, سوخت و ارتباطات

هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک

هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید

هزینه های توزیع و فروش

جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید

نتیجه گیری

میزان مواد اولیه عمده مورد نیاز سالانه و محل تامین آن

پیشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح

وضعیت تامین نیروی انسانی و تعداد اشتغال

بررسی و تعیین میزان آب، برق، سوخت، امکانات مخابراتی و ارتباطی و چگونگی امکان تامین آنها در منطقه مناسب برای اجرای طرح

وضعیت حمایت های اقتصادی و بازرگانی شامل حمایت تعرفه گمرکی و حمایتهای مالی

تجزیه و تحلیل و ارائه جمع بندی و پیشنهاد نهایی در مورد احداث واحد های جدید

در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی وضعیت این پروژه ها چگونه خواهد بود

مراجع

پیوست ها ( بخش نامه های مربوط به قوانین واردات و صادرات )

*********************************************

مناسب برای

اخذ وام بانکی از بانک ها و موسسات مالی اعتباری

گرفتن وام قرض الحسنه خود اشتغالی از صندوق مهر امام رضا

ارائه طرح به منظور استفاده از تسهیلات بنگاه های زود بازده

گرفتن مجوز های لازم از سازمان های دولتی و وزارت تعاون

ایجاد کسب و کار مناسب با درآمد بالا و کارآفرینی

طرح توجیهی تولید مقاطع گرد و تخت به روش آهنگری

این طرح توجیهی شامل موارد زیر است : 

معرفی محصول

مشخصات کلی محصول

شماره تعرفه گمرکی

شرایط واردات

استانداردهای ملی وجهانی

قیمت تولید داخلی و جهانی محصول

موارد مصرف و کاربرد

کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول

اهمیت استراتژیک کالا در دنیای امروز

کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول

وضعیت عرضه و تقاضا

بررسی ظرفیت بهره برداری و وضعیت طرحهای جدید و طرحهای توسعه و در دست اجرا و روند تولید از آغاز برنامه سوم تا کنون

بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم تا نیمه اول سال

بررسی روند مصرف از آغاز برنامه

بررسی روند صادرات محصول از آغاز برنامه سوم و امکان توسعه آن

بررسی نیاز به محصول یا اولویت صادرات تا پایان برنامه چهارم

بررسی اجمالی تکنولوژی و روشهای تولید و تعیین نقاط قوت و ضعف تکنولوژی های مرسوم

در فرآیند تولید محصول

ماشین آلات

بررسی و تعیین حداقل ظرفیت اقتصادی شامل برآورد حجم سرمایه گذاری ثابت

محوطه سازی

ساختمان

ماشین آلات

تاسیسات

وسائط نقلیه

تجهیزات و وسائل اداری و خدماتی

هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده

هزینه های قبل از بهره برداری

سرمایه در گردش

برآورد حقوق و دستمزد

برآورد آب, برق, سوخت و ارتباطات

هزینه های تعمیر و نگهداری و استهلاک

هزینه های متفرقه و پیش بینی نشده تولید

هزینه های توزیع و فروش

جدول هزینه های ثابت و متغیر تولید

نتیجه گیری

میزان مواد اولیه عمده مورد نیاز سالانه و محل تامین آن

پیشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح

وضعیت تامین نیروی انسانی و تعداد اشتغال

بررسی و تعیین میزان آب، برق، سوخت، امکانات مخابراتی و ارتباطی و چگونگی امکان تامین آنها در منطقه مناسب برای اجرای طرح

وضعیت حمایت های اقتصادی و بازرگانی شامل حمایت تعرفه گمرکی و حمایتهای مالی

تجزیه و تحلیل و ارائه جمع بندی و پیشنهاد نهایی در مورد احداث واحد های جدید

در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی وضعیت این پروژه ها چگونه خواهد بود

مراجع

پیوست ها ( بخش نامه های مربوط به قوانین واردات و صادرات )

دستگاه تراش ماشین ابزاری است،که برای تراشیدن و شکل دهی به قطعات چوبی و فلزی معمولاً دوار به کار می‌رود. به دلیل تولید اقتصادی با دقت بالا و کیفیت دستگاه تراش را در فرمها و شکلهای مختلفی میسازند اکثر قطعات ماشین الات دارای مقاطع دایره‌ای بوده و قابل تولید با ماشین تراش می‌باشند و از طرفی به منظور ارزان بودن و سرعت بالای تراشکاری نسبت به سایر روش‌ها استفاده از ماشین تراش یک روش معمول و پر استفاده در صنعت می‌باشد.

ماشین تراش رایجترین ماشین ابزاری است که در عملیات تولید در مقیاس کوچک بکار می رود. انواع دیگر ماشین تراش نیز وجود دارد. در عملیات تولید در مقیاس متوسط بطور گسترده ای از ماشین سری تراش استفاده می شود. در این ماشین بجای پس دستگاه برجک شش گوش و چرخانی قرار دارد که به کمک پیچ جلوبر در طول بستر به حرکت در می آید. در سطوح ششگانه این برجک می توان انواع قلمها را نصب کرد ( در بعضی از برجکها در هر سطح 2 یا چند قلم نصب می شود ) و هر یک از آنها را به موقع، و با به چرخش درآوردن برجک به موقعیت مناسب آورد و تراشکاری را آغاز کرد.

    ماشین تراشهای خودکار ( تک محوری و چند محوری ) برای تولید انبوه قطعات کوچک از میله های استوانه ای مناسب اند. حرکتهای مختلف در این ماشین ها به کمک بادامکهایی که به همین منظور تراشیده شده اند کنترل می شود. کلیه عملیات، از جمله تغذیه تدریجی ماده اولیه به درون گیره فشنگی، از طریق سوراخی که در محور اصلی تعبیه شده، بطور خودکار انجام می شود. فقط در هنگام تعویض میله ماده اولیه، ماشین نیازمند مراقبت است. قطعاتی از قبیل پیچهای کوچک، که باید به تعداد زیاد تولید شوند، با استفاده از این نوع ماشینها تراشیده می شوند.

 

انواع ماشین تراش

ماشین تراش رایجترین ماشین ابزاری است که در عملیات تولید در مقیاس کوچک بکار می رود. انواع دیگر ماشین تراش نیز وجود دارد. در عملیات تولید در مقیاس متوسط بطور گسترده ای از ماشین سری تراش استفاده می شود. در این ماشین بجای پس دستگاه برجک شش گوش و چرخانی قرار دارد که به کمک پیچ جلوبر در طول بستر به حرکت در می آید. در سطوح ششگانه این برجک می توان انواع قلمها را نصب کرد ( در بعضی از برجکها در هر سطح 2 یا چند قلم نصب می شود ) و هر یک از آنها را به موقع، و با به چرخش درآوردن برجک به موقعیت مناسب آورد و تراشکاری را آغاز کرد.

    ماشین تراشهای خودکار ( تک محوری و چند محوری ) برای تولید انبوه قطعات کوچک از میله های استوانه ای مناسب اند. حرکتهای مختلف در این ماشین ها به کمک بادامکهایی که به همین منظور تراشیده شده اند کنترل می شود. کلیه عملیات، از جمله تغذیه تدریجی ماده اولیه به درون گیره فشنگی، از طریق سوراخی که در محور اصلی تعبیه شده، بطور خودکار انجام می شود. فقط در هنگام تعویض میله ماده اولیه، ماشین نیازمند مراقبت است. قطعاتی از قبیل پیچهای کوچک، که باید به تعداد زیاد تولید شوند، با استفاده از این نوع ماشینها تراشیده می شوند.

 

 

 

 

ماشین داخل تراش عمودی

برای تراش قطعات سنگین، یا قطعاتی با قطر زیاد، ماشین تراش با محور افقی مناسب نیست. محور اصلی چنین ماشینهایی باید بسیار بالا برده شود، در این صورت تراشکار به آسانی نمی تواند قطعه کار و قلم را به دستگاه ببندد. از سوی دیگر بستن قطعه کار به صفحه نظام، یا بستن آن بین 2 مرغک بسیار دشوار خواهد بود. بدین سبب برای تراشیدن این نوع قطعات از ماشینی به نام داخل تراش عمودی استفاده می شود که طبق همان اصول ماشین تراش افقی قطعه کار می چرخد ( حرکت C` ) و حرکت پیشروی به طور پیوسته و خطی به قلم داده می شود. حرکت پیشروی ممکن است در امتداد عمود بر محور چرخش قطعه کار ( حرکت X )، یا به موازات آن ( حرکت Z ) نیز باشد.

    در این ماشینها قلمهای تک لبه ای به کار می روند که به قلم گیرهایی شبیه قلم گیر چهار طرفه ولی بدون قابلیت تقسیم سریع، بسته می شوند. عملیات تراش معمولاً به روتراشی ( حرکت –Z )، پیشانی تراشی ( حرکت –X )، و داخل تراشی ( حرکت –Z ) محدود است. هندسه تراش و معادله هایی که در آنجا به دست آمد، برای ماشین داخل تراش عمودی نیز معتبر است.

    برای بستن قطعه کار از میزی افقی و چرخان، که شیارهایی شعاعی T شکل برای جای دادن گیره ها دارد، استفاده می شود.

 

 

 

ماشین داخل تراش افقی

آخرین ماشین از مجموعه ماشینهایی که در آنها از قلمهای تک لبه ای استفاده می شود و حرکت اصلی چرخشی دارند و در اینجا شرح داده می شود ماشین داخل تراش افقی است. این نوع ماشین غالباً در مواردی بکار می رود که به تراشیدن سوراخ داخلی در قطعه کارهای بزرگ غیر استوانه ای نیاز است. به طور کلی وقتی گفته می شود که ماشینی عمودی یا افقی است، منظور نشان دادن امتداد محوری است که حرکت اصللی ماشین را تأمین می کند. بنابراین در ماشین داخل تراش افقی محور اصلی افقی است.

    ویژگی اصلی این ماشین آن است که بر خلاف داخل تراش عمودی، در این ماشین قطعه کار در حین ماشینکاری ثابت است و حرکتهای مولد را تنها قلم انجام می دهد. متداولترین فرایند ماشینکاری که با این ماشینها انجام می شود سوراخ تراشی است. عمل سوراخ تراشی با چرخش قلم، که بر روی میله داخل تراش متصل به محور اصلی نصب شده ( حرکت C ) انجام می شود. حرکتهای ماشین ابزار، که می توان برای حرکت دادن قطعه کار از آنها استفاده کرد، صرفاً برای استقرار قطعه کار به کار می روند و معمولاً در هنگام ماشینکاری از آنها استفاده نمی شود. با استفاده از قلم کیر ویژه ای که قلم را در حین چرخش در امتداد شعاعی پیشروی می دهد، می توان پیشانی تراشی کرد.

    میز کار این ماشین نیز شیارهای T شکل دارد و برای بستن قطعه کار با گیره از آنها استفاده می کنند.

    معادله هاییکه قبلاً برای تعیین ضخامت براده تغییر شکل نیافته، زمان ماشینکاری و آهنگ براده برداری به دست آمد، در اینجا نیز برای سوراخ تراشی و پیشانی تراشی معتبر است.

 

ماشین صفحه تراش

صفحه تراش ماشین کوچکی است که حرکت اصلی در آن خطی است. قلم تک لبه ای در سر قلم که در انتهای بازو قرار دارد محکم می شود. حرکت بازو رفت و برگشتی است ( حرکت X ) که بوسیله یک سیستم محرک مکانیکی، یا سیلندر و پیستون هیدرولیکی تأمین می شود. سرعتحرکت رفت، که در حین آن عمل تراش انجام میشود، خواه با استفاده از سیستم مکانیکی و خواه با استفاده از سیستم هیدرولیکی، به مراتب از سرعت حرکت برگشت کمتر است. سرعت حرکت برگشت از آن رو بیشتر است که زمان ماشینکاری به حداقل ممکن برسد. در همه صفحه تراشها طول حرکت قابل تغییر است تا بتوان برای هر قطعه، طول حرکت مناسب را انتخاب کرد. در پایان هر حرکت برگشت، پیشروی به صورت پله ای و به کمک چرخ ضامن دار، که سبب چرخیدن، پیچ جلوبر در کشو عرضی، و در نتیجه حرکت میز می شود، انجام می گیرد.

    از ماشینهای صفحه تراش بیشتر برای تراشیدن سطوح مستوی بر روی قطعات کوچک وابسته به گروههای کم تعداد استفاده می شود. برای ماشینکاری سطحی افقی ، پیشروی به طور افقی ( حرکت Y` )، و برای ماشینکاری سطحی عمودی، پیشروی به طور عمودی ( حرکت Z` ) انجام می شود.

    همان طور که در شکل دیده می شود، سر قلم به قلم گیر و پایه مرکب در ماشین تراش بی شباهت نیست. سر قلم را می توان چرخاند و در مکان زاویه ای دلخواه در صفحه قائم محکم و بدین ترتیب ماشینکاری سطوح مورب را با پیشروی دستی قلم امکان پذیر ساخت. یکی از قسمتهای اصلی سر قلم صفحه تراش، جعبه زیر دنده است. قلم گیر با یک پین افقی به سر قلم لولا می شود، بنابراین می تواند حول لولا و به سمت بالا حرکت چرخشی انجام دهد. در نتیجه به سبب نیرویی که قطعه کار در حین حرکت برگشت قلم به آن وارد می کند، بلند می شود. قطعه کار معمولاً به گیره ای بسته می شود که خود از طریق شیارهای T شکل به میز متصل شده است.

 

زمان لازم برای تراش سطحی به پهنای b از رابطه زیر بدست می آید.

t  =

که در آن  nبسامد حرکتهای رفت و برگشت یا حرکتهای تراش و f آهنگ پیشروی است.

    آهنگ براده برداری  Z در حین عمل تراش از رابطه زیر بدست می آید.

Z= Au = f au

که در آن u سرعت تراش و a عمق تراش است.

 

ماشین صفحه تراش دروازه ای

  به سبب محدودیت طول حرکت و طول طره بازو در صفحه تراش معمولی تراش سطوح قطعات بزرگ با صفحه تراش دروازه ای انجام می شود با اعمال حرکت اصلی خطی به قطعه کار ( حرکت X ) و حرکت پیشروی قلم درامتداد عمود بر آن ( Y یا Z ) در صفحه تراش دروازه ای  این مسأله حل می شود. حرکت اصلی معمولاً از طریق شانه و پینیون انجام می گیرد و نیروی محرک پینیون از موتور الکتریکی دور متغیر تأمین میشود.

    همانند صفحه تراش معمولی قلم گیرهای صفحه تراش دروازه ای نیز جعبه زیر رنده دارند و مانع تداخل بین قلم و قطعه کار در حین حرکت برگشت شود حرکت پیشروی در این ماشینها پله ای است.

قطعه کار با استفاده از گیره روی شیارهای T شکل میز بسته می شود زمان ماشینکاری آهنگ براده برداری و ضخامت براده تغییر شکل نیافته را می توان از معادله های نظیر برای صفحه تراش معمولی بدست آورد صفحه تراش دروازه ای آخرین ماشین از گروه ماشینهای با قلم تک لبه ای است که در اینجا شرح داده شد.

 

ماشینهایی که در آنها قلم های چند لبه ای بکار می رود

قلم های چند لبه ای

از رایج ترین قلم های چند لبه ای می توان مته، برقو، تیغه فرز و قلم خان کشی را نام برد که در ادامه مطلب به همراه ماشینهایی که این قلم ها اغلب روی آنها بکار می روند معرفی می شوند.

 

 

 

ماشین مته

   ماشین مته تنها عملیاتی را می تواند انجام دهد که در آنها قلم حرکت چرخشی داشته باشد و در امتداد محور چرخش خود پیشروی کند قطعه کار در حین تراش همواره ساکن است در بسیاری از ماشینهای مته حرکت پیشروی قلم با راه اندازی دستی اهرمی که در سمت راست کله گی قرار دارد انجام می شود میز کار و کله گی را می توان روی ستون حرکت داد و در محل مناسب محکم کرد و بدین ترتیب قطعات با ارتفاعات مختلف را برای ماشین کاری به ماشین بست معمول ترین عملی که با این ماشین انجام می شود مته کردن و تولید سطح استوانه ای داخلی با قلمی است که مته مارپیچ نامیده می شود.

    این قلم دو لبه برنده دارد که هر یک به سهم خود در برداشت براده شرکت می کنند پس پیشروی به ازای هر دندانه ( عمقی از ماده که بوسیله از یک دندانه برداشته و به موازات امتداد حرکت پیشروی اندازه گیری می شود ) همان ( درگیری پیش ) است که با نصف f برابر است.

a= sin k

که در آن k زاویه لبه برنده اصلی است.

زمان ماشینکاری t از معادله زیر بدست می آید.

t=

بدیهی است که سرعت تراش در دو نوک جانبی مته حداکثر و در نوک میانی مته که بصورت لبه یک اسکنه کوتاه است صفر است . نقش این لبه اسکنه ای که در ایجاد سوراخی جدید در قطعه کار این استکه با پس زدن ماده به سمت لبه های برنده راه مته را در داخل قطعه کار باز می کند شرایط مناسب تراش در این ناحیه اثری بر کیفیت سطح ماشین کاری شده ندارد بلکه لبه های برنده فرعی در این امر دخبل اند براده حاصل که به صورت مارپیچ در می آیند از درون شیارهای مته به خارج حمل می شود.

    مته های مارپیچ معمولاً برای ایجاد سوراخهایی به طول کمتر از 5 برابر قطر خود مناسب اند گرچه باید اضافه کرد که مته های مخصوصی نیز یافت می شود که در ماشینهای ویژه برای مته کردن سوراخهای عمیق تر بکار می روند و از شرح آنها در اینجا خودداری می کنیم.

قطعه کار را معمولاً در گیره ای قرار می دهند و سپس گیره را با پیچ و مهره به میز متصل می کنند اما معمولاً برای ایجاد سوراخ هر محور سوراخی در قطعه استوانه ای از ماشین تراش استفاده می کند بدین منظور مته مارپیچ را در پس دستگاه بجای مرغک جا می زنند یا از دستگاه مخصوصی برای بستن مته استفاده می کنند که خود روی حماله نصب میشود.

مته مارپیچهای بزرگ معمولاً تنه ای مخروطی دارند که درون ماده گی مخروطی مناسبی که در انتهای محور اصلی ماشین قرار دارد جا می خورد برای جلوگیری از لغزش بین این سطوح مخروطی از زبانه ای در انتهای تنه استفاده می شود که درون شیاری مناسب در انتهای قسمت مخروطی ماده گی قرار می گیرد برای آزاد کردن مته از درون شیاری مناسب به انتهای گوه ای که بدین منظ.ر ساخته شده است ضربه ای وارد شود.

    مته مارپیچهای کوچک تنه استوانه ای دارند و به کمک سه نظامی که به سه نظام مته های دستی بی شباهت نیست به محور ماشین متصل می شوند این سه نظام تنه مخروطی دارد تا بتوان آنرا در ماده گی روی محور اصلی ماشین مته یا پس دستگاه ماشین تراش جا زدو استوار کرد.

    عمل خزینه زنی برای ایجاد خزینه ماده گی مخروطی به عمق کم که در انتها آزادی دارد با مته مرغک انجام می شود. از این ماده گی مخروطی می توان برای استقرار نوک مرغک در ماشین تراش یا به منزله راهنمایی برای مته مارپیچ و جلوگیری از سرگردانی نوک میانی آن در آغاز تراش استفاده کرد. برقوزنی به منظور پرداختکاری سوراخی که قبلاً ایجاد شده است انجام می شود.

    برقو شبیه مته است ولی شیارهایی مستقیم دارد و مقدار لبه های برنده آن نیز بیشتراست منظور اصلی از این عمل براده برداری سنگین نیست بلکه تنها هدف آن افزایش دقت و صافی سطح ماشین کاری شده سوراخ از طریق برداشتن اندکی از ماده قطعه کار است.

    پیشانی تراشی موضعی برای ایجاد فرورفتگی دایره ای و مسطح حول یک سوراخ و در صفحه عمود برمحور سوراخ انجام می شود، سطح حاصل نشیمن گاه خوبی برای واشر و مهره است. کله گی و موتور این ماشین ها در طول بازویی که خود در صفحه افقی می گردد حرکت کشویی دارد و بدین ترتیب سطح بزرگی را پوشش می دهد این ماشینها به ویژه در مواردی که باید سوراخهای متعددی در یک قطعه کار سنگین ایجاد کرد بسیار مناسب اند.

 

ماشین فرز افقی

ماشین های فرز در دو نوع مهم ساخته می شود. افقی و عمودی همانطور که قبلاً نیز گفته شد صفتهای افقی و عمودی امتداد محور اصلی ماشین را مشخص می کند. در ماشین فرز افقی تیغه فرز به محوری افقی که خود به کمک محور اصلی به چرخش در می آید بسته می شود بنابراین قلم می چرخد و کار بصورت پیوسته پیشروی می کند.

    ساده ترین عمل ماشینکاری در این ماشینها فرزکاری با تیغه غلطکی است که برای تولید سطح افقی روی قطعه کار انجام می شود.

اگر جهت تیغه غلطکی معکوس می شد قلم به صعود روی قطعه کار تمایل می یافت بدین سبب این نوع فرز کاری با تیغه غلطکی را فرزکاری صعودی می نامند. شواهد حاکی از آن است که در فرزکاری صعودی نسبت به فرزکاری معمولی با تیغه غلطکی به نیرو و توان کمتری نیاز است و بنابراین به آن ترجیح داده می شود اما فرزکاری صعودی مستلزم صلابت ماشین و وسایل نگاه دارنده قلم و قطعه کار است.

    آهنگ پیش روی f که معادل مقدار پیشروی قطعه کار به ازای یک دور چرخش تیغه است با معادله زیر بیان می شود.

F=

که در آن  u سرعت پیشروی قطعه کار و  بسامد چرخش تیغه فرز است. ( درگیری پیش ) که معدل ضخامت براده ای است که با یک دندانه برداشته می شود و به موازات امتداد حرکت پیش روی اندازه گیری می شود برابر است با f/N، که Nتعداد دندانه های تیغه فرز است.

 

 

 

ماشین فرز عمودی

با استفاده از ماشین فرز عمودی انواع مختلف عملیات ماشین کاری سطوح افقی عمودی یا مورب انجام می شود همانطور که از نام این ماشین بر می آید محور اصلی آن عمودی است.

    قطعه کار را می توان در یکی از سه امتداد زیر پیشروی کرد:

1- در امتداد محور عمودی ( حرکت Z ) با بالا و پایین بردن زانو

2- در امتداد محور افقی ( حرکت Y ) با حرکت دادن زین روی زانو

3- درامتداد محور افقی ( حرکت X ) با حرکت دادن میز روی زین

در ماشین های بزرگ زین مستقیماً روی بستر سوار می شود و حرکت نسبی بین قلم و قطعه کار در امتداد محور عمودی با حرکت دادن کله گی در طول ستون ( حرکت Z ) تأمین می شود این نوع ماشین ها را ماشین های فرز عمودی بستر دار می داند.

    در تخمین زمان ماشین کاری  t باید برای حرکت نسبی اضافه بین قلم و قطعه کار اضافه مجازی در نظر گرفت.

    تیغه فرزهایی که در ماشین های عمودی بکار می روند معمولاً یا سوراخی در میان دارند و یا دارای تنه استوانه ای اند.

    آن دسته از تبغه ها که سوراخ دارند به میله فرزی متنصل می شوند که خود بوسیله میله کششی به درون ماده گی واقع در محور اصلی کشیده و به آن متصل می شود.

آن دسته از تیغه هایی که تنه استئانه ای دارند به کمک سه نظام یا از طریق پیچی که بر قسمت ماشین کاری شده تنه فشار وارد می آورد به محور اصلی بسته می شوند.

    در این نوع ماشین نیز قطعه کار را با استفاده از یا شکاف های T شکل به میز کار می بندند.

    در فرزکاری با تیغه غلطکی درگیری کاری را عمق تراش می نامند.

از طرفی

sin=

=

و در نهایت نتیجه می شود

a=

سرانجام، اگر  کوچک باشد داریم

 

    در هنگام تخمین زدن زمان ماشین کاری ،  باید به این نکته توجه داشت که مصافتی که تیغه فرز می پیماید بیش تر از طول قطعه کار است.

و چنانکه دیده می شود معادل  است که در آن  طول قطعه کار است.

بنابراین زمان ماشینکاری عبارت است از

 

 

 

آهنگ براده برداری ، معادل حاصل ضرب سرعت پیشروی  و مساحت مقطع براده ( اندازه گیری شده در امتداد حرکت پیشروی ) است. در اینجا درگیری پشت،  با پهنای قطعه کار برابر است پس

 

تراشه تیغه دارای لبه های برنده ای است تا مقطع دلخواه را روی قطعه کار ایجاد کند.

    نظر به اینکه ساخت این تیغه ها معمولاً مستلزم صرف هزینه زیاد است از این نوع تیغه ها تنها در تولید با مقیاس بزرگ استفاده می شود. در شکاف تراشی از تیغه های استاندارد که در دو طرف لبه های برنده اصلی لبه ای فرعی دارند برای ایجاد شکافهایی با مقطع مستطیلی استفاده می شود. در فرزکاری تحت زاویه نیز با استفاده از تیغه فرزهای استاندارد با دندانه مورب شکافهای مثلثی دز قطعه کار ایجاد می کند. فرزکاری با تیغه های مرکب برای ایجاد نقاطی با شکلهای مختلف و با استفاده از ماشینی که همزمان تیغه های مختلف روی آن بسته می شود انجام می گیرد.

    در ماشینهای فرز افقی تیغه ها به وسیله خار به میله فرز بسته می شود. یک سر این میله مخروطی است تا درون مادگی مخروطی نظیر که سر محور اصلی تعبیه شده است جا زده شود. برای محکم کردن میله فرز به محور اصلی ماشین از یک میله کشش استفاده می شود که از پشت ماشین به درون محور اصلی تو خالی رانده شده و به میله فرز پیچیده شده است.